Pożegnania
/ 2022—2023

Reżyserka teatralna i telewizyjna, senatorka RP (2007–2023), marszałkini seniorka. Przez całe zawodowe życie była związana z telewizją i teatrem. Pracowała w Telewizji Polskiej, zaczynając jako asystentka reżysera, a skończywszy na wysokich stanowiskach kierowniczych i doradczych (1958–1997). Wyreżyserowała i zrealizowała ponad 200 spektakli Teatru Telewizji. Pełniła funkcję dyrektor naczelnej i artystycznej Teatru Syrena w Warszawie (1997–2007). Była prezeską Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów w Polsce (2002–2015). Odznaczona została Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski w uznaniu wybitnych zasług w twórczości telewizyjnej oraz osiągnięcia w działalności na rzecz rozwoju Telewizji Polskiej.

Fot. Wikimedia Commons

Konserwator dzieł sztuki. 40 lat wraz z żoną pracował w Gdańsku, specjalizując się w konserwacji dzieł rzeźbiarskich i architektonicznych. Miał swój wkład w obecny kształt wielu obiektów, m.in. kościoła Mariackiego, Zbrojowni, Złotej Bramy, Dworu Artusa, fasadach niezliczonych kamienic… Uhonorowany został Nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury, złotą odznakę Ministra Kultury i Sztuki, Nagrodą Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki i nagrodą główną marszałka województwa pomorskiego w ogólnopolskim konkursie „Modernizacja Roku 2012”.

Fot. Zbiory Bazyliki Mariackiej w Gdańsku

Profesor językoznawstwa przez lata związany z Polską Akademią Nauk. W czasach PRL prowadził badania nad językiem propagandy. Pod koniec lat 70. zaangażował się w opozycyjne działania edukacyjne Towarzystwa Kursów Naukowych. Był w grupie inicjatorów założenia Solidarności w Instytucie Badań Literackich PAN. Po stanie wojennym współpracował z wydawnictwami podziemnymi. Ze względu na te aktywności przez dziesięć lat był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa. Uznanie przyniosła mu autobiograficzna powieść „Kręgi obcości” (wyd. Literackie, 2010), w której wspominał doświadczenie antysemityzmu, Holocaustu i osoby homoseksualnej. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Historyczka sztuki i konserwatorka muzealna. Przez ponad czterdzieści lat pracowała w Muzeum Narodowym w Gdańsku, będąc m.in. wicedyrektorką tej placówki (1978–2021). Jej głównym zadaniem był codzienny nadzór konserwatorki nad zbiorami, przede wszystkim nad arcydziełem światowego malarstwa – „Sądem Ostatecznym” Hansa Memlinga. Była osobą, która osiągnęła pełnię profesjonalizmu, ponieważ łączyła w sobie nie tylko wiedzę historyczki sztuki, ale też doświadczenie konserwatorki obiektów muzealnych. Wiedzą dzieliła się z kolejnymi pokoleniami studentów.

Fot. Jerzy Gajewicz / gdansk.pl

Redaktorka i tłumaczka, przyjaciółka opozycji demokratycznej, współzałożycielka komitetu Solidarität mit Solidarność w Kolonii, legenda pozarządowej współpracy polsko-niemieckiej, jedna z pierwszych laureatek Medalu Wdzięczności ECS. Należała do pierwszej powojennej generacji Niemców, która radykalnie odrzuciła dziedzictwo nazistowskiego totalitaryzmu, dokumentowała niemieckie zbrodnie, zwalczała w niemieckiej kulturze korzenie antysemityzmu, rasizmu i nacjonalizmu. W Solidarności fascynował ją pluralizm ruchu, pokojowy język przemian, dystans do ideologii, polityczny sojusz robotników z intelektualistami oraz otwartość na dialog z sąsiadami. Po 1989 roku działała na rzecz budowy niezależnych mediów w Europie Środkowej. Szczególnie była zaangażowana w pogłębienie polsko-niemieckich więzi na pograniczu, stworzyła m.in. prężnie działające Towarzystwo Niemiecko-Polskie Brandenburgii, którego jednym z celów jest promocja języka polskiego.

Ruth Henning odebrała Medal Wdzięczności z rąk prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i dyrektora ECS Macieja Zięby, Bundestag w Berlinie, 3 września 2010
Fot. Archiwum ECS

Działacz Solidarności, były przewodniczący Rady Miasta, prezydent Gdańska (1991–1994). Po studiach na Politechnice Gdańskiej znalazł zatrudnienie w Gdańskich Zakładach Elektronicznych Unimor, potem w Zakładach Radiowych Radmor oraz Instytucie Łączności, gdzie w 1980 roku stanął na czele Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarności”. Współtworzył Ogólnopolską Komisję Koordynacyjną Instytutu Łączności w Warszawie. Był delegatem na I zjazd Solidarności Regionu Gdańskiego, następnie członkiem Zarządu Regionu Gdańskiego. Kierował Komisją Programową i pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Gdańskiego Komitetu Obywatelskiego przed wyborami 1989. Rok później został radnym i przewodniczącym Rady Miasta. Przez cztery lata sprawował urząd prezydenta miasta.

Fot. Jerzy Pinkas / www.gdansk.pl

Aktor, reżyser teatralny, filmowy, musicalowy i dubbingowy oraz wokalista, który zapisał się również w historii teatru doby stanu wojennego. Po 13 grudnia 1981 roku włączył się w tworzenie kultury niezależnej od władz. Powołał do życia – wspólnie z Ewą Dałkowską, Andrzejem Piszczatowskim i Maciejem Szarym – Teatr Domowy. Z czasem dołączali kolejni artyści. Dawali występy w prywatnych mieszkaniach, plenerze, poza kontrolą cenzury. Teatr Domowy oficjalnie zakończył działalność w listopadzie 1989 roku, w siódmą rocznicę premiery, gdy powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego usankcjonowało przemiany demokratyczne w Polsce. W wolnej Polsce założyciel fundacji Atut i warszawskiego Teatru Kamienica.

Fot. Andrzej Piasecki / Wikimedia Commons / GNU–FDL

Tłumacz, eseista, poliglota. Znał kilkanaście języków. Tłumaczył teksty m.in. z hebrajskiego, rumuńskiego, niemieckiego, francuskiego i włoskiego. Przełożył dzieła m.in. Umberta Eco i „Tybetańską Księgę Umarłych”. Był znawcą filozofii buddyjskiej i kabały. Otrzymał Nagrodę Polskiego PEN Clubu za przekład literatury obcej na język polski i Nagrodę Krakowską Książka Miesiąca za „Muttavali. Księga wypisów starobuddyjskich”. Za swoje dokonania został uhoorowany m.in. rumuński krzyż oficerski Orderu Zasługi Kulturalnej i Nagrodę Miasta Krakowa w dziedzinie kultury i sztuki. Krótko przed śmiercią otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska za Twórczość Translatorską im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego.

Fot. Renata Dąbrowska / renatadabrowska.com

Prezydent Gdańska (1973–1977). Jego największym osiągnięciem było zawarcie umowy partnerskiej pomiędzy Gdańskiem a niemiecką Bremą, pierwszego w Polsce porozumienia, które czyniło szczelinę w żelaznej kurtynie dzielącej Europę. Umowa obowiązuje do dziś.

Kooperują ze sobą uczelnie wyższe, kluby sportowe, instytucje kulturalne i charytatywne. Przy współpracy z organizacją AWO-Bremen, gdański Caritas utworzył np. Dom Seniora, obecnie Centrum Pomocowe im. św. Jana Pawła II, modelowy ośrodek socjalny. Bremeńczycy kilkukrotnie finansowo wspierali gdańszczan, np. po powodzi w 2001 roku, kiedy to zebrali ponad 290 tys. marek. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem „Za Zasługi dla Związku Harcerstwa Polskiego”, Złotym Medalem „Za zasługi dla Obronności Kraju”.

Fot. Jerzy Pinkas / gdansk.pl

Aktorka. Dała życie dwustu rolom teatralnym. Na deskach teatru Wybrzeże grała pięćdziesiąt pięć lat. W Gdańsku na scenie pojawiła się po raz pierwszy 1 października 1958 roku jako piękna Helena w sztuce Jeana Giraudoux „Wojny Trojańskiej nie będzie”. Uczestniczyła w niemal wszystkich imprezach kulturalnych w Trójmieście. Sama organizowała spotkania poetyckie, promowała początkujących twórców, angażowała do współpracy młodych scenicznych partnerów. Działała też społecznie, była członkinią licznych stowarzyszeń, m.in. na rzecz pamięci o Katyniu oraz klubów zajmujących się działalnością charytatywną. Została odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi z okazji 50-lecia Teatru Wybrzeże oraz medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Otrzymała Nagrodę prezydenta miasta Gdańska za całokształt pracy artystycznej.

Fot. Grzegorz Mehring / gdansk.pl

Reżyser, choreograf, tancerz i mim. Założyciel Teatru Ekspresji. W 1967 roku związał się z Państwową Operą i Filharmonią Bałtycką (obecnie: Opera Bałtycka). Następnie tańczył w Operze Wrocławskiej, Teatrze Henryka Tomaszewskiego i Teatrze Stu. W 1975 roku rozpoczął karierę choreografa współpracując z teatrami we Wrocławiu, Łodzi, Krakowie, Gdańsku i Warszawie. Był głównym choreografem Teatru Narodowego w Warszawie (1979–1982). Pod koniec lat 80. założył w Gdyni autorski Teatr Ekspresji (1987–2000). Współpracował z gdańskim środowiskiem skupionym przy duszpasterstwie środowisk twórczych, do historii przeszła jego „Pasja” wystawiona w kościele św. Bartłomieja (1995). Przez ostatnich kilkanaście lat poszukiwał nowej formy rozwoju, wypracowując własną, rozpoznawalną poetykę teatralną.

Fot. Teatr Ekspresji Wojciech Misiuro / YouTube

Certyfikowany przewodnik ECS, przez kilkanaście lat członek Zarządu Oddziału Gdańskiego PTTK, społecznik. Dla ECS osoba ważna i droga – absolwent pierwszego kursu przewodnickiego ECS, aktywny uczestnik spotkań przewodnickich, niestrudzony gawędziarz.

Fot. Grzegorz Mehring / Archiwum ECS

Architekt, artysta plastyk, współtwórca jednego z najważniejszych miejsc pamięci w Gdańsku, jakim jest plac Solidarności wokół pomnika Poległych Stoczniowców 1970. To właśnie jemu zawdzięczamy rozchodzące się od pomnika charakterystyczne kręgi oraz małą architekturę placu. Przy aranżacji tej przestrzeni współpracował z Jackiem Krenzem. Wojciech Mokwiński był absolwentem Politechniki Gdańskiej. Wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Gdańsku, a po jej przekształceniu również na Akademii Sztuk Pięknych. W 2014 roku Wojciech Mokwiński otrzymał odznaką honorową Zasłużony dla Kultury Polskiej, przyznaną mu przez Bogdana Zdrojewskiego, ministra kultury i dziedzictwa narodowego, na wniosek ECS.

Wojciech Mokwiński (w centrum) przy makiecie pomnika Poległych Stoczniowców 1970, 1980
Fot. Zenon Mirota | Zbiory ECS

Kobieta legenda, patriotka, dla której Polska do końca pozostała sprawą największej troski. ECS miało w niej wierną przyjaciółkę. Była żołnierką Związku Walki Zbrojnej, więźniarką niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Po wojnie – lekarką, profesorką i wykładowczynią akademicką. Działała w opozycji w czasach PRL, przez wiele lat była bliską współpracowniczką Lecha Wałęsy. W ECS odebrała tytuł Honorowej Obywatelki Miasta Gdańska (2018), wiele lat miała tutaj swoje biurko i codziennie stawiała się do pracy, zawsze uśmiechnięta i gotowa do działania, dzieląc się doświadczeniem i obdarowując bezcennymi radami.

Fot. Dominik Paszliński / gdansk.pl

Działacz śląsko-dąbrowskiej Solidarności, represjonowany w stanie wojennym, założyciel i pierwszy redaktor naczelnego „Głosu Śląsko-Dąbrowskiego”, poseł wybrany w pierwszych powojennych częściowo wolnych wyborach.
Przed Sierpniem ’80 należał do PZPR. Po powstaniu Solidarności przystąpił do związku. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Okręgowej NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania Ziemi Bytomskiej. Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, po czym aresztowany i skazany na dwa lata więzienia w zawieszeniu. W wyborach 4 czerwca zyskał mandat poselski z listy Komitetu Obywatelskiego. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności.

Dziennikarz, radiowiec, działacz Solidarności, współorganizator związkowego radia na Mazowszu. W stanie wojennym internowany i usunięty z pracy. Działał w podziemiu, zainicjował utworzenie podziemnego Archiwum Solidarności. Był współautorem niezwykłej publikacji, jednego z drugoobiegowych hitów wydawniczych – komiksu „Solidarność. 500 pierwszych dni”. Na podstawie zgromadzonych w domowym archiwum nagrań wypowiedzi działaczy Solidarności, napisał scenariusz komiksu, do którego rysunki wykonał Jacek Fedorowicz. Po przełomie demokratycznym powrócił do pracy radiowca, do „macierzystej”, jak mówił, redakcji Nauk Humanistycznych i Społecznych. Został pierwszym prezesem Polskiego Radia po likwidacji w 1992 roku Komitetu ds. Radia i Telewizji. Był współredaktorem tomu stenogramów z obrad I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”.

Fot. Polskie Radio / polskieradio24.pl

Jego ślad z czasów, gdy był arcybiskupem Monachium odnajdujemy na wystawie stałej ECS. Kard. Josepha Ratzingera miał wówczas 54 lata. 21 grudnia 1981 roku – tydzień po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego – stanął w pierwszym szeregu kilkunastotysięcznej milczącej procesji, która na znak solidarności z Polską przeszła ulicami Monachium. Na Odeonsplatz przemawiał burmistrz i przedstawiciele Solidarności Wolnych Polaków w Bawarii. Na finał w kościele św. Anny odmówiono dziesiątkę różańca w intencji Polski. To był jeden z wielu wyrazów wsparcia wolnego świata. Monachium było jednak miejscem szczególnie istotnym dla polskiej opozycji, stąd bowiem od połowy 1952 roku nadawała Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa.
Kard. Joseph Ratzinger został wybrany na 265 papieża 19 kwietnia 2005 roku. Był następcą Jana Pawła II. 28 lutego 2013 roku przeszedł na emeryturę.

Sala D wystawy stałej ECS – WOJNA ZE SPOŁECZEŃSTWEM
Fot. Katarzyna Granacka / Archiwum ECS

Aktor i reżyser, który wspierał Solidarność. Od lat 60. pracował m.in. w Starym Teatrze w Krakowie, w warszawskich Teatrze Narodowym i Teatrze Ateneum. Był asystentem Konrada Swinarskiego, aktorem Jerzego Grotowskiego. Na początku lat 80. pełnił funkcję kierownika artystycznego teatru Wybrzeże w Gdańsku. Wraz z zespołem teatru Wybrzeża w Sierpniu ’80 odwiedził robotników strajkujących w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, aby poezją i pieśnią wlać w ich serca nadzieję. Wkrótce zaprosił do Gdańska Andrzeja Wajdę, aby wystawić „Sprawę Dantona” wg dramatu Stanisławy Przybyszewskiej (reż. Maciej Karpiński). Sam Prus kreował postać jakobina Talliena. Atmosferę braterstwa i sprzeciwu wobec dyktatury udało się przenieść ze stoczni na deski teatru. Angażował się w pomoc internowanym po wprowadzeniu stanu wojennego. Wrócił do Gdańska w latach 90., kiedy otrzymał Złotego Yorricka na Festiwalu Szekspirowskim za „Ryszarda III (1993) i „Stracone zachody miłości”, które zrealizował z warszawskim Teatrem Polskim.

Wernisaż wystawy zdjęć strajkowych po premierze „Sprawy Dantona” w Wielkim Młynie w Gdańsku. Annie Walentynowicz towarzyszą Maciej Karpiński, drugi reżyser spektaklu, oraz Maciej Prus (pierwszy z lewej)
Fot. Leonard Szmaglik / Zbiory ECS

Sygnatariusz Porozumienia Gdańskiego, honorowy obywatel Gdańska. Pochodził z Wałbrzycha. Gdy miał 25 lat rozpoczął pracę jako ślusarz w gdańskim Przedsiębiorstwie Przemysłowo-Handlowym „Siarkopol”. W Sierpniu ’80 roku był wiceprzewodniczącym komitetu strajkowego w swoim zakładzie pracy. Oddelegowany do Stoczni Gdańskiej im. Lenina, wszedł w skład prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Znalazł się w gronie sygnatariuszy Porozumienia Gdańskiego. Działał w strukturach Solidarności. Wziął udział w I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym ukrywał się i wspierał opozycję w podziemiu. W drugim roku stanu wojennego z przyczyn politycznych został zwolniony z Okręgowego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, a w 1985 roku – aresztowany i osadzony w areszcie Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Gdańsku. Po pół roku odsiadki skazano go na 6 lat więzienia, odzyskał jednak wolność po 5 dniach. W 1987 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Lech Sobieszek (w środku kadru) podczas sierpniowego strajku, Sala BHP Stoczni Gdańskiej im. Lenina
Fot. Zdzisław A. Fic / Zbiory ECS

Był wyjątkową postacią świata trójmiejskiej fotografii. Mówił o sobie – „zawodowy fotograf amator”. Od 1965 roku przez 30 lat pracował w gdańskiej Stoczni Północnej. Cały ten czas fotografował ludzi i wydarzenia w Gdańsku. Zatrzymał w kadrze m.in. wizyty takich postaci polityki, jak Fidel Castro czy Charles de Gaulle. W latach 80. XX wieku dokumentował działania Solidarności, poczynając od strajku sierpniowego. Wielokrotnie nagradzany m.in. otrzymał od Ogólnopolskiego Komitetu Organizacyjnego Obchodów 150-lecia Fotografii – Medal za Zasługi dla Rozwoju Fotografii, a z okazji 40-lecia działalności fotograficznej na rzecz Gdańska – odebrał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska.
W zbiorach ECS mamy ponad 3 tys. jego zdjęć, z czego pięć eksponowanych jest na wystawie stałej jako grafiki, a ok. 30 innych użyto w multimediach.

Fot. Grzegorz Mehring / Archiwum ECS

Kuratorka i krytyczka sztuki, teoretyczka i praktyczka, pomysłodawczyni przedsięwzięć artystycznych, założycielka instytucji, twórczyni wystaw w Polsce i za granicą, odkrywczyni talentów. Była organizatorką i pierwszą dyrektorką Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” (1998–2001), a także organizatorką i pierwszą kierowniczką NOMUS – Nowego Muzeum Sztuki (2021). Szefowała Instytutowi Sztuki Wyspa w Gdańsku, była wiceprezeską Fundacji Wyspa Progress. Założyła i prezesowała Fundacji Alternativa, zajmującej się promowaniem twórczości artystycznej, badawczej i kuratorskiej w dziedzinie sztuk wizualnych (2014). Stypendystka m.in. Fundacji Kościuszkowskiej i British Council. Była kuratorką wielu wystaw, m.in. Architectures of Gender. Contemporary Women’s Art in Poland w SculptureCenter w Nowym Jorku, Palimpsest Muzeum podczas Łódź Biennale w Pałacu Poznańskiego w Łodzi, BHP w Instytucie Sztuki Wyspa, Dialog Loci na terenie dawnej twierdzy w Kostrzynie nad Odrą, Strażnicy Doków w Instytucie Sztuki Wyspa i You won’t feel a thing w Kunsthaus Dresden. Została uhonorowana m.in. Nagrodą Krytyki Artystycznej im. Jerzego Stajudy (2004), nagrodą Ludzie Dużego Formatu, przyznawaną przez dodatek „Gazety Wyborczej” „Duży Format” (2006) i nagrodami prezydenta Gdańska w dziedzinie kultury.

Fot. Renata Dąbrowska / Archiwum ECS

Radny miasta Gdańska (1998–2002), działacz na rzecz Polaków z dawnych Kresów. Pochodził z Wileńszczyzny, ale szkołę podstawową ukończył już w Gdańsku, Z zawodu był tokarzem-frezerem, a następnie kierowcą. Pracował w Hydrosterze, w Techmorze, na stacji paliw Budimor oraz w Społem. W stanie wojennym zajmował się rozlicznymi pracami, m.in. zdobył nowy zawód linotypisty. Mandat radnego miasta Gdańska zdobył w 1998 roku startując z listy Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego – Akcja Wyborcza Solidarność (ZChN-AWS). Założył w Gdańsku Towarzystwo Przyjaciół Grodna i Wilna „Osobita”, które przez wiele lat organizowało w Polsce wypoczynek dla polskich dzieci z Wileńszczyzny i Białorusi (1988).

Wybitny socjolog, historyk idei, publicysta, poseł, wykładowca i wieloletni dyrektora Żydowskiego Instytutu Historycznego, który działał na rzecz pojednania między Polakami a Żydami. Miał zasługi dla polskiej wolności. Należał do Towarzystwa Kursów Naukowych, współorganizował podziemny kwartalnik „Res Publica”. W czasie sierpniowych strajków 1980 roku sygnował adresowany do władz komunistycznych apel 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Należał do NSZZ „Solidarność”. Mieliśmy przywilej gościć go w ECS, jak choćby wtedy, gdy w ramach cyklu Gdańskie Wykłady Solidarności mówił o zniszczonej przestrzeni polskiej rozmowy. Badacz i popularyzator myśli konserwatywno-liberalnej. Zajmował się teorią demokracji, historią myśli politycznej, filozofią społeczną oraz przemianami w Europie Środkowo-Wschodniej. Opublikował wiele książek i artykułów prasowych.

Fot. Grzegorz Mehring / Archiwum ECS

Wspinacz, instruktor wspinaczki sportowej, z wykształcenia filozof. Urodził się w Gdańsku. W Tatrach przeszedł około 300 dróg wspinaczkowych. Był m.in. uczestnikiem projektu Polski Himalaizm Zimowy 2010–2015, biorąc udział w wyprawach na Makalu i Broad Peak Middle. W 2020 roku za wejście nową drogą na Snovasskjerdingan (Norwegia) został nominowany do nagrody Piolet d’Or, najbardziej prestiżowego wyróżnienia alpinistycznego na świecie. Tego samego roku zdobył wszystkie szczyty Wielkiej Korony Tatr (14 szczytów, najwyższy z nich Gerlach – 2655 metrów n.p.m.) w rekordowym czasie 37 godzin i 28 minut. Zginął w trakcie realizowania projektu zdobycia wszystkich czterotysięczników alpejskich w jak najkrótszym czasie.

Fot. kacpertekieli / instagram

Wybitny francuski socjolog, jeden z najważniejszych badaczy ruchów społecznych i przemian nowoczesności. Zapisał się w historii jako autor jednego z pierwszych, poczynionych na gorąco, socjologicznych opracowań na temat ruchu Solidarności w Polsce: „Solidarność. Analiza ruchu społecznego 1980–1981”. Prowokował, by myśleć inaczej, stając się trudnym krytykiem zarówno niepoprawnego optymizmu, jak i zgubnego nihilizmu. W kręgach akademickich znany był z tego, iż nie znosi uprawiania badań naukowych pozbawionych namiętnego zaangażowania. Za wsparcie polskiej opozycji demokratycznej otrzymał od ECS Medal Wdzięczności. Gościliśmy go m.in. jako prelegenta Gdańskich Wykładów Solidarności.

Fot. Łukasz Unterschuetz / Archiwum ECS

Przez przyjaciół nazywana była nieustraszoną wojowniczką Solidarności. Pochodziła z dawnych Kresów. Po wojnie przyjechała do Gdańska. W sierpniu 1980 roku przystąpiła do strajku. Zaangażowała się w działalność NSZZ „Solidarność”. W stanie wojennym organizowała akcje protestacyjne, podczas jednej z nich pod pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970 została dotkliwie pobita, a następnie zwolniona z pracy. Od tego momentu była stale inwigilowana przez SB, represjonowana i dwukrotnie aresztowana. Pracowała dla redakcji podziemnego pisma TKZ Gdańskiej Stoczni Remontowej „Informator” (1983–1986). Jej mieszkanie w Sopocie było przez całe lata 80. punktem kontaktowym i centrum spotkań opozycjonistów. W sierpniu 1988 została skarbniczką pomocy dla strajkujących, którą zorganizowano w parafii św. Brygidy. W latach przełomu zaangażowała się w działalność Komitetu Obywatelskiego. Była współzałożycielką Gdańskiego Oddziału Rodziny Katyńskiej, Stowarzyszenia Godność oraz ogólnopolskiego Stowarzyszenia Penitencjarnego Patronat. Została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Jest jedną z bohaterek książki Anny Herbich „Dziewczyny z Solidarności” (Znak, 2016). Pamiątki po Janinie Wehrstein przechowywane są w archiwum i bibliotece ECS.

Fot. autor nieznany / Zbiory ECS

Opozycjonistka antykomunistyczna, działaczka Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i znana gdańska lekarka. Zaraz po wojnie zaangażowała się w działalność konspiracyjnego Sokolstwa Polskiego, stając się jedną z jego liderek. W Gdańsku była znaną lekarką, pracującą przez wiele lat w przychodni przy ul. Startowej na Zaspie. W 1980 roku wstąpiła do Solidarności. Po wprowadzeniu stanu wojennego kontynuowała działalność na rzecz opozycji demokratycznej, m.in. udzielała się charytatywnie. Zajmowała się też popularyzacją gimnastyki. Była prezeską Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Gdańsku. Otrzymała Krzyż Wolności i Solidarności za działalność związaną ze wspieraniem działaczy opozycji oraz uczestnictwo w kolportażu niezależnych druków i prasy, a także Zaszczytną Odznakę Sokoła, najwyższym i najstarszym odznaczeniem organizacyjnym, przyznawanym od międzywojnia.

Fot. Materiały prasowe / gdansk.pl

Reżyser filmów dokumentalnych, przyjaciel opozycji demokratycznej w PRL.

Jako student praskiej szkoły filmowej FAMU pośredniczył w kontaktach polskich i czechosłowackich opozycjonistów. Wraz z Andrzejem Chodakowskim zrealizowali film „Robotnicy ‘80”, do którego zdjęcia powstawały podczas strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku. W kinach obejrzało ten dokument niemal 5 milionów ludzi, jego fragmenty prezentujemy również na wystawie stałej ECS. Był reżyserem bardzo wyczulonym na sprawy społeczne. Zrealizował m.in. „Zwycięzców” (1978) o osobach z niepełnosprawnościami, które przechodzą rehabilitację i ich lekarzach, a także „Pomnik” (1980) o pracy Centrum Zdrowia Dziecka. Po przełomie demokratycznym 1989 roku powrócił do Pragi jako dyrektor Instytutu Polskiego.

Na zdjęciu Andrzej Zajączkowski (w środku kadru) odbiera nagrodę na Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie w 1976 roku.
Fot. Polska Kronika Filmowa 76/24B / Repozytorium Cyfrowe FINA / repozytorium.fn.org.pl

Działacz opozycji demokratycznej w PRL, podziemny dziennikarz, poseł.

Studiował filologię na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie uczestniczył w seminarium magisterskim prof. Marii Janion. Działał w Biurze Informacji Prasowej Solidarności, którym kierował Arkadiusz „Aram” Rybicki. Angażował się w akcje Studenckiego Komitetu Solidarności. Pracował jako redaktor i szef serwisu Biura Informacji Prasowej Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” – BIPS. W latach 80. współtworzył Video Studio Gdańsk i „Przegląd Polityczny”. W stanie wojennym w ośrodku odosobnienia w Strzebielinku spędził 354 dni. W wolnej Polsce był posłem na Sejm (1991–1993), rzecznikiem rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego (1991) i sekretarzem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (1993–1999). Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Solidarności. W odbyła się promocja jego książki „Od grudnia do grudnia. Zapiski z internowania” (Wydawnictwo Agora, 2022).

Fot. Andrzej Zarębski / Archiwum dawnego NZS UG