Gwiazda nad stołem

„Gwiazda nad stołem” to piąta kolęda z kolekcji ECS. Utwory powstają co roku z inspiracji instytucji. Premiera online klipu odbywa się przed Wigilią, a pierwsze publiczne wykonanie podczas wspólnego kolędowania w ogrodzie zimowym ECS. Twórcami zawsze są lokalni artyści, bardzo często nawiązanie w tekście czy animacji przywołuje Gdańsk lub aktualną sytuację w Polsce albo na świecie.

Duet twórczy
W tym roku duet twórczy stworzyły – Roksana Jędrzejewska-Wróbel (słowa) i Anna Rocławska-Musiałczyk (muzyka).
Autorka tekstu jest gdańszczanką – pisarką, doktorą literaturoznawstwa. Pisze książki dla dzieci i młodzieży, scenariusze filmowe, sztuki teatralne i słuchowiska, teksty do podręczników szkolnych i bajki terapeutyczne. Prowadzi wykłady oraz warsztaty dla nauczycieli i bibliotekarzy. Jej książki wpisane są na Złotą Listę Fundacji ABCXXI Cała Polska Czyta Dzieciom, Listę Skarbów Muzeum Książki Dziecięcej oraz Międzynarodową Listę Białych Kruków. Stypendystka kulturalna Gdańska oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Za swoją twórczość była wielokrotnie nagradzana, m.in. Nagrodą Literacką Podróż Hestii 2021 za powieść „Stan splątania”. Otrzymała także Brązowy Medal „Zasłużony kulturze Gloria Artis”.
Anna Rocławska-Musiałczyk, autorka muzyki, jest jedną z czołowych polskich kompozytorek młodej generacji, specjalizującą się głównie w muzyce chóralnej i kameralnej. Co dokumentuje Nagroda ZAIKS 2022 dla najlepszej kompozytorki młodego pokolenia. Jej twórczość można określić jednym słowem: emocjonalność. Balansuje na granicy tego, co nowoczesne, wymagające i wysublimowane oraz tego, co delikatne, przyjemne w odbiorze i bezpretensjonalne. Współpracuje z wybitnymi solistami, dyrygentami, zespołami, orkiestrami oraz chórami w kraju i za granicą, realizując zamówienia kompozytorskie. Jako pianistka towarzyszy śpiewakom klasycznym i aktorom. Taperuje do filmów na żywo. Jest wykładowczynią Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku oraz pracuje jako pianistka w Państwowej Szkole Muzycznej II st. im. Fryderyka Chopina w Gdańsku.

Wspólnotowy kod
Żadna z autorek nie napisała wcześniej kolędy.
– Inspiracji szukałam we własnym doświadczeniu. Zaczęłam zastanawiać się, czym dla mnie jest Boże Narodzenie i okazało się, że to okrągły stół nakryty białym obrusem, wokół którego siadają bliscy sobie ludzie – mówi Roksana Jędrzejewska-Wróbel. – W obliczu ogromnej samotności, lęku o przyszłość, który dziś wszyscy dźwigamy, momenty, kiedy choć przez chwilę czujemy się zjednoczeni są bezcenne, bo one dają siłę. Poczucie wspólnoty, poczucie przynależności, to moim zdaniem najcenniejsza teraz wartość. I o tym jest ta kolęda.
Anna Rocławska-Musiałczyk pochodzi z rodziny wielopokoleniowo muzycznej. Odkąd pamięta, przy wigilijnym stole domownicy zawsze muzykowali, niekiedy dołączali sąsiedzi. Wspólnotowość jest więc kodem jej świąt Bożego Narodzenia.
– Kolędowanie kojarzy mi się z rodziną, byciem razem, wspólnotą – opowiada kompozytorka. – To czas ciepła i bliskości, które znajduję też w naszym utworze.
Zadania zilustrowania kolędy podjęła się Grażyna Rigall – absolwentka wydziału malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. To ilustratorka, malarka i graficzka. Ma na swoim koncie ilustracje do kilkunastu książek dla dzieci, m.in. autorstwa Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel. Tworzy instalacje z wykorzystaniem wykonywanych przez siebie lalek. Współtworzy scenografię do spektaklu. Projektuje okładki płyt i teledysków trójmiejskich artystów. Prowadzi warsztaty plastyczne i edukacyjne. Jej prace znajdują się w zbiorach PGS w Sopocie i kolekcjach prywatnych.

Historia w ilustracjach
Grażyna Rigall nigdy nie ilustrowała jeszcze kolędy. Jako wyzwanie zawsze postrzega pracę z powierzonym materiałem, bo chce dodać do niego kolejną, własną opowieść. Tak stało się i tym razem.
– Tekst i muzyka były bardzo inspirujące – przyznaje. – Mam nadzieję, że widzowie odczytają historię, którą opowiedziałam ilustracją.
Sama najbardziej lubi scenę z rodzącym się dzieciaczkiem i wyobrażenie serca, które rozrasta się w wielkie drzewo, a potem obkurcza i znika.
– W taki sposób chciałam ukazać więź, jaka jest między nami przy wigilijnym stole i trwa chwilę, dłuższą lub krótszą, tak długo jak ten wieczór.
Ilustracje Grażyny Rigall ożywiła Aga Balkus, również absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, graficzka z zacięciem edukacyjnym. Co ciekawe, Aga Balkus jest autorką animacji do pierwszej kolędy z kolekcji ECS – „Ni widu, ni słychu” (2020). Razem z Anią Oparkowską prowadziła dla ECS warsztaty poklatkowe w ramach filmowego All About Freedom Festival i brała udział w projekcie Sąsiedzi Stoczni.
– Zarówno tekst, jak i kompozycja utworu urzekły mnie od pierwszego odsłuchania. Zaanimowanie klimatycznych i nietuzinkowych ilustracji było ogromnym zaszczytem i przyjemnością – mówi Aga Balkus. – Największym wyzwaniem stało się współpracowanie z Grażyną Rigall na odległość, jako że w ubiegłym roku postanowiłam przeprowadzić się do Szkocji, żeby swobodnie hasać sobie po zamkach i wrzosowiskach. Zgranie wszystkiego w czasie i przestrzeni oraz oddanie ilustratorskiej wizji było niemałą gimnastyką. Okazałyśmy się jednak zgranym zespołem i brakować mi będzie naszej współpracy. Mam nadzieję, że jeszcze przyjdzie nam coś razem zmajstrować w przyszłości.

Bądźmy razem
Studyjnego nagrania kolędy dokonał – Art’n’Voices Vocal Ensemble.
Zespół wokalny powstał w 2010 roku w Wejherowie. Artyści wysoko stawiają sobie poprzeczkę – chcą definiować przyszłość muzyki a cappella, inspirować swoją twórczością, prezentować przede wszystkim oryginalną autorską muzykę w połączeniu z najwyższej jakości brzmieniem.
Ośmioro śpiewaków zbudowało szeroki repertuar utworów współczesnych, który zawiera w większości unikatowe kompozycje stworzone specjalnie dla nich.
Grupa ma w swoim dorobku 10 nagród Grand Prix zdobytych na renomowanych konkursach w Polsce i za granicą, m.in. nagrodę Fryderyka za album „Midnight Stories” (2021), stając się pierwszym oktetem a cappella, który otrzymał to wyróżnienie. Muzycy z powodzeniem koncertują w Polsce i Europie. Mają na swoim koncie współpracę z czołowymi polskimi orkiestrami i artystami, m.in. z Leszkiem Możdżerem, Anną Dymną, Andrzejem Sewerynem, Natalią Kukulską czy Royal String Quartet. Zespół organizuje Festiwal ArteFonie, odbywający się corocznie we wrześniu w Wejherowie, promujący kulturę wysoką i polską muzykę klasyczną, łącząc ją z jazzem i gatunkami alternatywnymi.
Zapraszamy do obejrzenia wideoklipu „Gwiazda nad stołem”.
– I śpiewania tej kolędy – zachęca Anna Rocławska-Musiałczyk. – Wsłuchując się w tekst i melodię naszej interpretacji utworu, bądźmy razem nie tylko podczas tradycyjnego kolędowania.

słowa | Roksana Jędrzejewska-Wróbel
muzyka | Anna Rocławska-Musiałczyk
wykonawcy | Art’n’Voices Vocal Ensemble
soprany
Małgorzata Priebe, Maria Krueger-Milej
alty
Anna Rocławska-Musiałczyk, Marta Jundziłł
tenory
Mateusz Warkusz, Szymon Duraj
basy
Tomasz Chyła, Rafał Brzeziński
fortepian | Cezary Paciorek
obój | Patrycja Kaleczyc
realizacja nagrania, mix i mastering | Marcin Kowalczyk
rejestracja | Tall Pine Records w Kolbudach
ilustracje | Grażyna Rigall
animacja | Aga Balkus
produkcja | Europejskie Centrum Solidarności
premiera wideoklipu | grudzień 2024
pierwsze publiczne wykonanie utworu | Kolędowanie w ECS, styczeń 2025

słowa | Roksana Jędrzejewska-Wróbel
muzyka | Anna Rocławska-Musiałczyk

Jak to działa, do końca nikt nie wie,
gdy siadamy wokół stołu obok siebie.
Czuła kruchość opłatka, świecy blask,
oczy mamy, głos dziadka, kogoś brak,
zapach świerku i barszczu smak.

Bo w tę noc się wszystko zmienia,
lampa gwiazdą jest uzdrowienia.
A stół zwykły w biały obrus przebrany,
ma w tę noc wielką moc, moc przemiany.
Moc przemiany.

Choć przed chwilą zmarznięci, zdyszani,
obłąkani terminami, prezentami,
teraz cisza jest w nas i wzruszenie,
ciepło, bliskość, znak zgody, ukojenie.
I tęsknota płochliwa jak ptak.

Jemy uszka i cud się wydarza,
bycie razem, już nas tak nie przeraża.
W sercu lęku dziś mniej, bo z miłości
znowu światło się rodzi w ciemności.
Jak co roku, tak jak od lat.

Bo w tę noc się wszystko zmienia,
lampa gwiazdą jest uzdrowienia.
A stół zwykły w biały obrus przebrany,
ma w tę noc wielką moc, ma moc przemiany.
Moc przemiany.

I być może to tylko na chwilę,
magia, której codzienność nie zniesie.
Ale stało się, przecież się stało.
Pamięć nasza przez czas ją przeniesie
w ten straszno-piękny świat.

Gdzie jest Dziecię? / 2023
słowa: Monika Milewska, muzyka: Emil Miszk
ilustracje: Natalia Uryniuk, animacja: Ewa Najda

O przepędzeniu diabła / 2022
słowa: Michał Piotrowski, muzyka: Maja Miro
animacja: Joanna Kucharska

Niechaj ci się wyśni / 2021
słowa: Anna Czekanowicz, muzyka: Witosława Frankowska
animacja: Mirosław Miłogrodzki, malarstwo: Beata Polak-Pela, zdjęcia: fotoreporterzy

Ni widu, ni słychu / 2020
słowa: Jarosław Zalesiński, muzyka: Cezary Paciorek
animacja: Aga Balkus