Katalog

Wystawa stała Europejskiego Centrum Solidarności

Przygotowanie tej ekspozycji trwało niemal sześć lat. Tym samym wypełniliśmy zapis z naszego statutu – spisanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezydenta Miasta Gdańska, Marszałka Województwa Pomorskiego, Fundację Centrum Solidarności i NSZZ „Solidarność”, którzy utworzyli ECS jako instytucję kultury. Statut głosi, że do celów Europejskiego Centrum Solidarności należy: „upamiętnianie, zachowywanie i upowszechnianie dziedzictwa i przesłania idei Solidarności oraz antykomunistycznej opozycji demokratycznej w Polsce i w innych krajach”. Głównym zadaniem ECS miało być zaś „prowadzenie stałej ekspozycji poświęconej Solidarności”. (…)
Prezentując Państwu naszą wystawę, jesteśmy dumni z tego, że dzisiejsza polska demokracja jest wynikiem bezkrwawej, pokojowej rewolucji Solidarności, a Okrągły Stół na świecie postrzegany jest jako patent Polaków na rozwiązywanie konfliktów. Solidarność, skupiona na tym, co ludzi łączy, a nie na tym, co ich dzieli, była inspiracją dla Europejczyków, którzy marzyli o wolności. (…) To dziedzictwo polskiej kultury dialogu, prezentowane na wystawie stałej ECS, daje nadzieję, że nienawiść można pokonać i znaleźć w sobie szacunek i empatię dla obcego.

ze wstępu Basila Kerskiego i Konrada Knocha

→ pobierz fragment

ISBN: 978-83-62853-96-0

Stocznia Gdańska

Na czym polega wyjątkowe znaczenie Stoczni Gdańskiej? Tu narodził się największy na świecie pokojowy ruchu społeczny – Solidarność. Dzięki niemu stocznia stała się symbolem wolnościowych aspiracji Polaków, ale i obywateli wszystkich innych krajów dawnego bloku wschodniego. […]
W przestrzeni stoczni zarysowuje się także znaczenie Gdańska – miasta o niezwykle złożonej historii, miejsca rozpoczęcia II wojny światowej, a dzięki Solidarności także symbolicznego jej zakończenia. Uniwersalne przesłanie zapisane w historii i przestrzeni stoczni polega na ukazaniu polskiej pokojowej rewolucji Solidarności w kontekście krwawych światowych konfliktów, w których przygotowaniu uczestniczył lokalny, niemiecki przemysł okrętowy.
Społeczny i polityczny wymiar dziejów stoczni prezentuje także dwoistość, która w XIX i XX wieku obecna była w życiu państw i społeczeństw. Z jednej strony tworzyły ją działania władz wykorzystujących przemysł jako narzędzie osiągania politycznej, gospodarczej i militarnej dominacji, często kosztem społeczeństwa, z drugiej – oddolne działania społeczne, przejawy obywatelskiego nieposłuszeństwa w postaci robotniczych protestów i strajków oraz rozwój i działalność ruchu związkowego.

ze wstępu Andrzeja Trzeciaka

→ pobierz fragment

ISBN: 978-83-62853-83-0

Bunt

Wielowątkowa pasjonująca opowieść o buncie, który zmienił Polskę. Zaczyna się w chwili, gdy po krwawym stłumieniu strajku w grudniu 1970 roku władze obiecały lepsze życie. Wzrosła dostępność dóbr, świat wydawał się bliższy.

A jednak nadszedł bunt.

Nieznane wcześniej dokumenty i relacje świadków składają się na tę niezwykłą opowieść. W Buncie indywidualne historie łączą się z głęboką analizą panoramy społecznej Trójmiasta lat 70., roli opozycji i działań władzy. To książka, jakiej dotąd nie było..

wyróżnienia
Nagroda im. Jana Długosza na Międzynarodowych Targach Książki w Krakowie (2016)

ISBN: 978-83-62853-56-4

Krótka historia Solidarności 1980–1989

31 sierpnia 1980 roku, gdy polscy robotnicy i wspomagający ich intelektualiści wywalczyli prawo do niezależnych związków zawodowych, zaczął się zmierz systemu komunistycznego. Uczestnicy ruchu Solidarność odrzucili ideologię i dyktaturę partii, próbując realizować polskiej aspiracje do wolności w podzielnej Europie. Stan wojenny przerwał te próby, ale ich nie przekreślił. Ruch przetrwał siedem lat prześladowań i konspiracji. „Społeczeństwo podziemne” nie pozwoliło władzom PRL na przywrócenie porządku dyktatury. Poza ich zasięgiem pozostawały konspiracyjne struktury związku, setki pism i książek wydawanych poza cenzurą oraz elita intelektualna kraju, która przeszła do opozycji. W 1989 roku komuniści musieli się zgodzić na powrót Solidarności i otwarcie drogi do demokracji. O tym, jak 25 lat temu doszło do odzyskania wolności, o genezie i fascynujących dziejach ruchu, który pokojowo zmienił Polskę i świat, opowiada książka Jana Skórzyńskiego.

ISBN: 978-83-62853-46-5

Zadra

Zadra to historia robotnika, który odegrał główną rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Ukazuje go od lat szkolnych aż do roku 1989 – jako przywódcę narodowej walki o wolność, skutecznego polityka, ale i pełnego osobistych dylematów człowieka. W porównaniu z innymi biografiami Lecha Wałęsy książka Jana Skórzyńskiego charakteryzuje się wyważeniem sądów i przedstawia pełen obraz lidera Solidarności.

Rzetelna, zwięzła biografia Lecha Wałęsy napisana przez kompetentnego badacza epoki Solidarności i początków III Rzeczpospolitej, między innymi autora wysoko ocenianej Rewolucji Okrągłego Stołu (Znak 2009). Z przekonaniem polecam biografię Wałęsy pióra Jana Skórzyńskiego.
Aleksander Hall

ISBN: 978-83-62853-46-5

Strajki, manifestacje i starcia uliczne w PRL i bloku wschodnim

Podobnie jak w Polsce, także w innych krajach bloku wschodniego uzależnionych od Związku Radzieckiego wszelkie przejawy oporu były brutalnie tłumione przez służby podległe partiom komunistycznym albo przy pomocy „bratnich” wojsk sowieckich. Władza chciała kontrolować wszystkie dziedziny życia społecznego – naukę, kulturę, edukację, gospodarkę, a zwłaszcza niezależną działalność polityczną. Protesty przybierały różną formę: przygotowywano apele, ogłaszano manifesty, strajkowano w zakładach pracy, wychodzono także na ulice miast.
Jak dotąd ukazało się niewiele syntetycznych publikacji analizujących zjawisko protestów w okresie komunizmu. Brakuje natomiast ujęć tematycznych czy przekrojowych. Niniejsza publikacja próbuje wypełnić tę lukę i ukazać zjawisko oporu społecznego z wielu perspektyw, m.in. historycznej, politologicznej czy socjologicznej.

→ zobacz spis treści

ISBN: 978-83-66532-09-0

Papieskie pielgrzymki w PRL

16 października 1978 roku na placu św. Piotra zabrzmiały słowa: Habemus papam! Papieżem został Polak – kardynał Karol Wojtyła. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do ojczyzny w 1979 roku miała szczególne znaczenie. Przyczyniła się do odzyskania tożsamości, odbudowania poczucia narodowej wspólnoty, umocnienia wiary, niosła nadzieję całemu społeczeństwu. Słowa papieża wypowiedziane podczas tej wizyty: „Niech zstąpi duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi” umocniły zarówno ludzi wierzących, jak i tych, dla których Kościół stanowił ostoję w walce z komunizmem, w przekonaniu, że tylko wspólne, solidarne działania mogą poszerzyć granice wolności.

ISBN: 978-83-62853-91-5

Solidarność, demokracja, Europa

Ruch Solidarności, jak i nowe formy współbycia, kryzys demokracji i kapitalizmu oraz próby jego przekroczenia, wreszcie przyszłość Polski i Europy to motywy przeplatające się̨ w niniejszej pracy. W swych esejach mierzą się z nimi wyjątkowe postaci współczesnej humanistyki: Zygmunt Bauman (1925–2017), Edwin Bendyk, Krzysztof Czyżewski, Dominika Kozłowska, Sławomir Magala, Reinhard Marx, Cezary Obracht-Prondzyński, Shalini Randeria, Michael Sandel, Gesine Schwan, Timothy Snyder, Guy Sorman i Michel Wieviorka. Na niniejszy tom składają się wykłady cyklu Etyka solidarności i eseje, które zostały napisane dla Europejskiego Centrum Solidarności w latach 2011–2019. Stały się one dla ECS inspiracją, wyznaczając tematy poruszane w codziennej pracy oraz pomocne w odkrywaniu kierunków, w jakich instytucja powinna się rozwijać, by sprostać wyzwaniom współczesności.

ISBN: 978-83-62853-14-4

Przyspieszenie, wyobcowanie, rezonans

Czym jest dobre życie? I co wzbrania nas przed tym, by je prowadzić? Dlaczego ludzie czują, jakby coraz szybciej kręcili się w kołowrotku dla chomików, w którym świat przybiera postać jeszcze bardziej wydłużającej się „listy zadań”, a poradzenie sobie z nią możliwe jest jedynie w trybie agresji? Oto pytanie, które motywowało mnie podczas pisania niniejszej książki. Gdy podejmuje się problem braku czasu, gdy myśli się o pragnieniu czasowego dobrostanu, pytania te stają się nieuniknione, wszak to, jak chcemy żyć, jest w końcu innym wyrazem pytania o to, jak powinniśmy spędzać nasz czas.

Wzrost gospodarczy, innowacje technologiczne i przyspieszenie społeczne postrzegane były zasadniczo jako elementy, środki lub wstępne warunki do zwiększenia szans na podmiotową autonomię. Wielu ludzi pozwala sobie na bezprecedensową ilość zarówno dóbr, jak i życiowych opcji. To, jakim rodzajem życia chce się żyć, leży teraz we własnych rękach – tak oto brzmi obietnica nowoczesności. Ale właśnie takie oczekiwanie postępu upada, przynajmniej we wcześnie uprzemysłowionych państwach zachodnich.

Dlatego też współczesne pragnienie autonomii wymaga pilnej korekty lub uzupełnienia poprzez ponowne odkrycie „pragnienia rezonansu”. Jeśli życie udaje się tam, gdzie ludzie mają „doświadczenia rezonansowe” – w pracy, w społeczności politycznej, w rodzinie, w przyrodzie, w sztuce itp., to autonomia nie przestaje być ważna. Jednakże „ślepe” mnożenie możliwości nie będzie per se i w każdym przypadku polepszeniem jakości życia. W doświadczeniach rezonansowych podmioty zostają dotknięte (poruszone) przez to, co inne, co ich dotyczy i co do nich przemawia, a jednocześnie odpowiadają na to (emocjonalnie i cieleśnie), doświadczając przy tym siebie samych jako samoskutecznych.

Hartmut Rosa, Posłowie do polskiego wydania

wyróżnienia
Nagroda tłumaczeniowa Polskiego Towarzystwa Socjologicznego (2021)

ISBN: 978-83-66532-03-8

1989–2019. Narodziny nowej Europy

4 czerwca 2019 roku obchodziliśmy 30 rocznicę dwóch kluczowych dla historii świata wydarzeń. Wspomnienie krwawego stłumienia przez wojsko protestów młodych Chińczyków, domagających się na placu Niebiańskiego Spokoju w Pekinie demokratyzacji ich kraju – ta masakra pogrzebała nadzieje na przemiany, a Komunistyczna Partia Chin rozpoczęła budowę kapitalizmu bez demokracji. Tego samego dnia miliony Polaków brało udział w pierwszych częściowo wolnych wyborach parlamentarnych, które przyniosły zwycięstwo drużynie Lecha Wałęsy. Ujawniły one słabość partii komunistycznej, brak społecznego zaufania do niej. Polska rozpoczęła budowę wolnego rynku i demokracji. Rewolucja Solidarności osiągnęła w 1989 roku swój szczyt. Wybory czerwcowe przyniosły fundamentalne zmiany nie tylko Polsce, zasadniczo osłabiły cały ład komunistyczny w Europie, przyspieszyły upadek sowieckiego bloku. […]

W 30 rocznicę zwycięskich wyborów Europejskie Centrum Solidarności wraz z miastem Gdańskiem, Fundacją Gdańską i wieloma innymi partnerami zorganizowało w dniach 1–11 czerwca 2019 roku Święto Wolności i Solidarności. Międzynarodowe Forum Obywatelskie „1989–2019. Narodziny nowej Europy” było jego częścią (3–4 czerwca 2019). Wydarzenie to miało na celu nie tylko upamiętnić przemiany związane z Okrągłym Stołem i czerwcowymi wyborami w Polsce, ale także podjąć refleksję nad wpływem procesów transformacji na kształt Europy. Niniejszy raport dokumentuje tamto spotkanie, stanowiąc jednocześnie opracowany naukowo materiał źródłowy do badań nad przemianami zapoczątkowanymi w 1989 roku.

Uczestnicy debat łączą różne regionalne perspektywy i kompetencje. Dyskusje dotyczą zarówno kondycji polskiej demokracji i kultury, jak i perspektywy osób wykluczonych, zapomnianych i niewidzialnych w procesie transformacji. Raport ukazuje perspektywę prezydentów i premierów, ludzi kultury i mediów, badaczy i naukowców, samorządowców oraz dawnych opozycjonistów, a także architektów zmiany po wyborach 4 czerwca.

ze wstępu Basila Kerskiego, Jakuba Kufla i Przemysława Ruchlewskiego

ISBN: 978-83-66532-02-1

Bunt kobiet

Niniejszy zbiór poświęcony jest przede wszystkim analizie przyczyn i charakteru kobiecego buntu przeciwko zaostrzeniu prawa do aborcji, a także próbom oceny potencjalnych skutków tego zrywu dla ruchu kobiecego, dla polityki i społeczeństwa, nie tylko w Polsce. Analizujemy największą społeczną mobilizację w Polsce ostatnich lat za pomocą narzędzi i koncepcji wypracowanych w obrębie nauk społecznych, w tym przede wszystkim w badaniach nad ruchami społecznymi. Teksty są oparte na badaniach własnych autorek i autorów, a książka ma charakter interdyscyplinarny, zawiera bowiem zarówno analizy i diagnozy socjologiczne, jak i antropologiczne oraz kulturoznawcze.

ISBN: 978-83-62853-98-4