O przepędzeniu diabła

/ premiera online: 21 grudnia 2022, godz. 12.00
/ pierwsze publiczne wykonanie: 9 kolędowanie w ECS, 7 stycznia 2023, godz. 18.00

„O przepędzeniu diabła” to już trzecia kolęda z kolekcji ECS, która powstaje w ramach projektu Kolędowanie w ECS. W tym roku duet twórczy stworzyli Michał Piotrowski (tekst) i Maja Miro (muzyka).
Tekst kolędy powstał na początku lutego – o narodzinach Boga w stajni, ludzkim zadziwieniu i łasce, która zstępuje na świat, a także o tym, co my sami możemy zrobić, aby świat był lepszy dłużej niż przez tą jedną noc w roku. „Niech brzmi kolęda na znak wielkiej łaski w Betlejem, w Gdańsku i na całym świecie…”.
Niedługo później Federacja Rosyjska napadła na Ukrainę. Michał Piotrowski bardziej do szuflady niż dla świata napisał pastorałkę. W zupełnie innym duchu niż kolędę – pełną niepokoju, ale i złości, zadziorną i waleczną.
– Wiosną w anielski, kolędowy nastrój zaczęła mi się natrętnie wbijać brzęczącą nutą fraza „co to będzie?” – opowiada Michał Piotrowski. – To było pytanie, które zadawało sobie wtedy wielu z nas – opowiada Michał Piotrowski.

I wtedy nastąpił nieoczekiwany zwrot akcji.
– Gdy przeczytałam pastorałkę, która opowiada o tym, co nas boli tu i teraz, wiedziałam, że chcę te dwa utwory połączyć w jeden – wspomina Maja Miro.
– Początkowo byłem sceptyczny – przyznaje Michał Piotrowski. – Szybko jednak okazało się, że ten zabieg nadał całości charakteru.
– Wartością kolędy ECS z 2021 roku była jej aktualność, odniesienie do współczesnych wydarzeń, które wpisuje się w etos instytucji. Uważam, że to wielka wartość, że prastara tradycyjna forma, jaką jest kolęda, która mówi o sprawach przez wieki niezmiennych, może dokumentować również współczesność – nie ma wątpliwości Maja Miro.

I tak z dwóch tekstów powstała jedna kolęda o przeplatających się wątkach, bardzo różnych w charakterze. Maja Miro wykorzystała niecodzienne instrumenty: lirę korbową, kanun, baraban, bębenek obręczowy… Łącznie zagrało 117 strun. Sama Maja Miro, na co dzień grająca na fletach, zadęła w trąbę antyputinę, instrument stworzony ad hoc z ciekawego elementu dużych gabarytów, znalezionego w pracowni rzeźbiarza Czesława Podleśnego.

Stworzenie klipu do kolędy powierzono Joannie Kucharskiej, specjalistce od metafory.
– Po przeczytaniu tekstu szybko przyszły wizja i duża radość, gdy dowiedziałam się, że mogę skorzystać z archiwalnych zbiorów zdjęciowych ECS, bo kolaż to moje ulubione medium wyrazu. Od razu wiedziałam, że zestawię stare zdjęcia z kolorowymi wdziankami kolędników – wspomina Joanna Kucharska. I tak kolędnicy dostali brokatowe ubranka z papieru kupionego w sklepie papierniczym w Gdyni, a wata opatrunkowa zaprezentowała się jako zaspy śnieżne.

– Bardzo się cieszymy, mogąc ofiarować kolejną kolędę, która okazuje się pieśnią świąteczną i zapisem naszych emocji w jednym – mówi Basil Kerski, dyrektor ECS. – W niemal 10 miesiącu wojny bardzo trzeba Ukrainie i światu przepędzenia diabła, a my wszyscy „bądźmy szczodrzy, miłosierni i dobrzy dla siebie”.

tekst | Michał Piotrowski
dziennikarz, poeta, autor książek poetyckich, współzałożyciel i frontman zespołu Towary Zastępcze, rzecznik prasowy marszałka województwa pomorskiego, od kilku lat z pasją eksploruje i opisuje zapomniane zabytki Pomorza

muzyka, trąba antyputina | Maja Miro
flecistka specjalizująca się w instrumentach historycznych, improwizatorka, autorka projektów intermedialnych, realizuje autorski festiwal Cappella Angelica w bazylice Mariackiej, doktor sztuk muzycznych, pedagożka Akademii Muzycznej w Gdańsku

wokal | Joanna Knitter
wokalistka bluesowa i jazzowa, na stałe związana z Take It Easy Przemka Dyakowskiego oraz autorskim projektem Blues & Folk Connection, wydała 15 krążków, także ze swoją muzyką i tekstami, pedagożka Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

 kontrabas | Michał Bąk
kontrabasista jazzowy specjalizujący się również w muzyce dawnej, jako solista, kameralista i muzyk orkiestrowy współpracuje z takimi zespołami, jak: Holland Baroque, {oh!} Orkiestra Historyczna czy Goldberg Baroque Ensemble, założyciel zespołu Michał Bąk Quartetto

harfa celtycka | Laura Jurčová
studentka Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, współpracuje z orkiestrami Opery i Filharmonii Podlaskiej oraz filharmonii Sinfonia Baltica w Słupsku, wzięła udział w nagrywaniu płyty „Molitva na Vostoke” (2018), gra w kwartecie rodzinnym Alternativo

kanun | Hubert Połoniewicz
choć ukończył studia z zakresu grafiki, jest pod wpływem fascynacji muzyką etniczną – gra w wielu formacjach folkowych, a także buduje, konserwuje i naprawia instrumenty muzyczne, specjalizuje się w rekonstrukcji polskich fideli kolanowych (suka biłgorajska, chordofon płocki)

lira korbowa | Jowita Cieślikiewicz
pianistka, kompozytorka, aranżerka, autorka muzyki do spektakli teatralnych związana z Miejskim Teatrem Miniatura w Gdańsku, edukuje muzycznie dzieci, współzałożycielka zespołu Oczi Cziorne
/ za użyczenie instrumentu ECS dziękuje Miejskiemu Teatrowi Miniatura w Gdańsku

baraban i bębenek obręczowy | Piotr Rogaliński
od 30 lat działa na pograniczu teatru, muzyki i plastyki, tworzy głównie w drewnie – rzeźby, „nie-zabawki” oraz rekwizyty kolędnicze, na podstawie dawnych wzorów wykonuje dekoracje i scenografie, gra w kapelach Odloty i Towarzyskiej prezentujących muzykę tradycyjną

animacja | Joanna Kucharska
graficzka związana z trójmiejską sceną alternatywną, filolożka polska z pierwszego wykształcenia, basistka z powołania, od niemal 10 lat zajmuje się grafiką, głównie produkcją animowanych teledysków

wybór zdjęć i fotoedycja | Ewa Konkel
zdjęcia ze zbiorów ECS | autorzy, spis alfabetyczny
Janusz Bałanda Rydzewski
Leszek Biernacki
Giedymin Jabłoński
Grzegorz Jerkiewicz
Jan Juchniewicz
Tadeusz Kłapyta
Piotr Kwieciński
Leszek Latos
Wojciech Milewski
Zenon Mirota
Bogusław Nieznalski
Leon Szmaglik
Janusz Uklejewski
Jan Wikarczyk

nagranie, mix i mastering | Łukasz Sieradzki – Tall Pine Records

produkcja | Europejskie Centrum Solidarności

tekst / Michał Piotrowski
muzyka / Maja Miro
czas powstania / KOLĘDA Z KOLEKCJI ECS, 2022

Powiedz nam pasterzu dobry,
powiedz, na co patrzysz?
Anioł Pański cztery gwiazdy
pozawieszał na krzyż.
Ciemną nocą dobra wróżba
błyska nad dachami:
Bóg narodził się w stajence,
by żyć między nami!

Niech brzmi kolęda na znak wielkiej łaski
w Betlejem, w Gdańsku i na całym świecie:
że mrok rozjaśni swoim złotym blaskiem
Bóg wszelkiej mocy – maluteńkie Dziecię!

Co to będzie, co to będzie.
Co to będzie, co to będzie:
diabeł chodzi po kolędzie.

Długi ogon, sroga mina.
Długi ogon, sroga mina,
czarcie rogi, twarz ******.

Chodzi diabeł nam pod domem.
Chodzi diabeł nam pod domem,
straszy piekłem i atomem.

Tupie nogą, siarką smrodzi.
Tupie nogą, siarką smrodzi,
nie wie nikt, o co mu chodzi.

W tej godzinie świat się cały
nadziwić nie może,
jakim cudem małym dzieckiem
jesteś wielki Boże.
Pobłogosław nam łaskawie
Jezu malusieńki,
zabierzemy Cię do serca
z tej zimnej stajenki!

Niech brzmi kolęda na znak wielkiej łaski
w Betlejem, w Gdańsku i na całym świecie:
że mrok rozjaśni swoim złotym blaskiem
Bóg wszelkiej mocy – maluteńkie Dziecię!

Zbiły dzieci się w gromadę.
Zbiły dzieci się w gromadę,
My czartowi damy radę.

Rachu-ciachu i po strachu.
Rachu-ciachu i po strachu,
niech już diabeł „иди ** ***”.

Lecą zewsząd śnieżne kule.
Lecą zewsząd śnieżne kule
prosto diabłu za koszulę.

Aż się rogacz zatrząsł z trwogą,
prychnął, kichnął, skulił ogon.
I kopyta gubiąc kuse, zwiał do piekła jednym susem.

Wokół stołu zgromadzeni
w tej świątecznej bieli,
zapomnijmy choć przez chwilę
o tym, co nas dzieli.
Bądźmy szczodrzy, miłosierni
i dobrzy dla siebie,
nieśmy pomoc i nadzieję
tym, co są w potrzebie.

Niech brzmi kolęda na znak wielkiej łaski
w Betlejem, w Gdańsku i na całym świecie:
że mrok rozjaśni swoim złotym blaskiem
Bóg wszelkiej mocy – maluteńkie Dziecię!