Rozmowa o sytuacjach granicznych
/ Paradoksy istnienia 3

„Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję” (Nisza, 2021) to debiut prozatorski Mateusza Pakuły, uznanego dramatopisarza i reżysera teatralnego. Książka została uznana za jeden z najciekawszych tytułów literackich 2021 roku i nominowana do Odkryć Empiku, Nagrody Literackiej Gdynia oraz Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza. Autor zaadaptował i wyreżyserował swój tekst, powstał spektakl w koprodukcji krakowskiego Teatru Łaźnia Nowa oraz Teatru im. Stefana Żeromskiego w Kielcach (2023). Sztuka została okrzyknięta najważniejszym wydarzeniem teatralnym ostatnich sezonów, zdobyła dwadzieścia pięć nagród.
„Jak nie zabiłem swojego ojca…” to opowieść o czułości i bliskości, które w procesie choroby i odchodzenia odbierają gniew i bezradność, rozpacz i wściekłość. To również krzyk przeciwko nielegalności eutanazji. To nie jest powieść o śmierci, to narracja o umieraniu – szczera, intymna do granic, groteskowa, brutalna, smutna, a przy tym momentami śmieszna. To dziennik umierania ojca, nie książka wspomnieniowa. To historia o rodzinie w sytuacji granicznej. Zawalają wszyscy – opieka zdrowotna, Kościół, instytucje opiekuńcze…

Druga książka Mateusza Pakuły – „Skóra po dziadku” (Agora, 2024) – znalazła się na short liście międzynarodowej nagrody Prix Grand Continent 2024. Opowiada ona również o rodzinie, ale odmiennie. Nie wywołuje takich emocji, nie ma w tle działania interwencyjnego. Tym razem Pakuła sięga w przeszłość rodzinną do historii dziadka Henryka i pogromu kieleckiego z 1946 roku. Początkowo wydawało się, że dziadka uratował z więzienia stalinowskiego ubek, Żyd, którego w czasie wojny ukrywała rodzina Henryka. Historia jednak okazała się nie tak jednoznaczna. Pakuła łączy monolog sceniczny z osobistym esejem po to, żeby pokazać zwodniczą siłę pamięci i niemożność dotarcia do przeszłości. Na wiele pytań z tej książki nie dostajemy odpowiedzi.
„Skóra po dziadku” jest wielowarstwowa tak jak sam tytuł, w którym zawierają się i kurtka skórzana po dziadku taksówkarzu, i dziedzictwo, które każe wnukowi szukać odpowiedzi na pytania z przeszłości.

„12 dni. Patchwork rodzinny” – najnowsza powieść Roksany Jędrzejewskiej-Wróbel, a jednocześnie jej debiut prozatorski dla dorosłych – to opowieść o życiu, stracie i nadziei. Cztery dekady historii rodziny Migrowiczów poznajemy z perspektywy poszukującej swojego miejsca Róży. Kluczową postacią staje się także miasto – tło zarówno ważnych wydarzeń historycznych, jak i osobistych opowieści. Czuła narratorka odsłania przed nami różnorodne kobiece portrety: sióstr, ciotek, kuzynek, matek, córek – przedstawicielek kilku pokoleń, staje się przewodniczką w czasie i przestrzeni, łączniczką między żywymi, zmarłymi i umierającymi.
Stefan Chwin recenzuje: „Historie zawarte w tej książce pisane są pięknym, a zarazem prostym językiem, czułym, a chwilami wzniosłym. Pokazują znaczenie i wartość zawikłanych więzów rodzinnych, stawiają nas przed tajemnicą umierania, skłaniając do refleksji nad sensem życia, śmierci i miłości. »Rodzina bez opowieści nie istnieje« – czytamy w »12 dniach«. Roksana Jędrzejewska-Wróbel napisała o gdańskiej rodzinie piękną powieść, na którą od dawna czekaliśmy”.

Książkę została zrealizowana dzięki środkom miasta Gdańska w ramach Stypendium Kulturalnego, a wydała ją w serii prozatorskiej Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku (2025).

Z Mateuszem Pakułą i Roksaną Jędrzejewską-Wróbel będzie rozmawiać Dagny Kurdwanowska.

Organizatorami spotkania są Gdańskie Targi Książki (Jednostka Kultury sp. z o.o.) i Europejskie Centrum Solidarności.

goście
Mateusz Pakuła | Dramatopisarz, dramaturg i reżyser teatralny. Wielokrotnie nagradzany za swoje sztuki, adaptacje i spektakle. Laureat Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej i Nagrody Specjalnej miesięcznika „Teatr”. Wydał sześć książek. Jego najważniejsze realizacje teatralne w ostatnim czasie to „Lem vs P. K. Dick” i „Pluton p-brane” w Teatrze Łaźnia Nowa w Krakowie oraz „Wieloryb the Globe” (reż. Eva Rysova). Jako dramaturg i autor adaptacji współtworzył m.in. takie spektakle jak: „Śnieg” czy „Konformista” (reż. Bartosz Szydłowski) oraz „Wojna polsko-ruska” i „Paw królowej” (reż. Paweł Świątek).

Roksana Jędrzejewska-Wróbel | Gdańska pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, sztuk teatralnych oraz scenariuszy. Jest trzykrotną zwyciężczynią organizowanego przez Empik konkursu na Najlepszą Książkę Dziecięcą Przecinek i Kropka, laureatką Nagrody Literackiej im. Kornela Makuszyńskiego oraz Nagrody Literackiej Podróż Hestii za młodzieżową powieść „Stan splątania”. Na podstawie bestsellerowej serii o ryjówce powstał serial animowany „Pamiętnik Florki”. Jej książki wpisane są na Złotą Listę Fundacji ABC „Cała Polska czyta dzieciom”, Listę Skarbów Kultury Dziecięcej oraz Międzynarodową Listę Białych Kruków Literatury Dziecięcej.
Członkini Instytutu Dobrej Śmierci oraz celebrantką humanistycznych ceremonii pogrzebowych. Zainicjowała powstanie w Gdańsku Death Cafe – międzynarodowej inicjatywy non profit, czyli otwartej przestrzeni do rozmów o śmierci. „12 dni. Patchwork rodzinny” jest jej debiutem prozatorskim dla dorosłych.

prowadząca
Dagny Kurdwanowska | Autorka, okazjonalnie dziennikarka, psychogerontolożka, pełni obowiązki kierowniczki działu promocji, marketingu i PR Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. J. Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku. Edukuje i wspiera opiekunów rodzinnych i seniorów. Jej pasją są rozmowy o książkach, twórczyni podcastu Tymczasem, sama pisze, np. „Uważna, czuła i odważna. Jak pielęgnować w sobie dobro” (2022).