WYKLUCZENIE CYFROWE | debata online

termin | 27 kwietnia 2020, poniedziałek, godz. 12
transmisja online | fb.com/ecsgdansk, gdansk.pl

goście
dr MACIEJ DĘBSKI | socjolog i badacz społeczny, Uniwersytet Gdański
dr KRZYSZTOF STACHURA | socjolog i badacz społeczny, Uniwersytet Gdański
ADAM SOBINA | uczeń, I LO im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku
SZYMON TASIEMSKI | uczeń, I LO im. Mikołaja Kopernika w Gdańsku

moderator | dr GRZEGORZ PIOTROWSKI | antropolog kulturowy i filozof, ECS

W imieniu Klubu Myśli Obywatelskiej im. Tadeusza Mazowieckiego zaprasza prof. JANUSZ RACHOŃ, autor poniższego eseju.


Wykluczenie cyfrowe

Żyjemy w dobie niezwykłego postępu technologicznego w tym upowszechnienia Internetu. Internet spowodował przeniesienie wielu form życia społecznego do przestrzeni cyfrowej. Dokonujemy bardzo wiele zakupów w Internecie, kupujemy nie tylko odzież czy kosmetyki, kupujemy również bilety lotnicze, kolejowe i autobusowe, bilety do kina, teatru, opery, filharmonii czy też bilety na wydarzenia sportowe. Administracja państwowa nie pozostała w tyle oferując elektroniczny dostęp do urzędów i stale powiększając zakres usług świadczonych przez Internet.

Innymi słowy Internet stał się wszechstronnym narzędziem, służącym do sprawnego i skutecznego poruszania się w przestrzeni społecznej, mającym coraz większy wpływ na rozwój kompetencji społecznych obywatela.
Zjawisko to ma jednak dwie strony. Dostęp do Internetu stanowi obecnie nie tylko ułatwienie, ale niekiedy wręcz warunek konieczny pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, kulturalnym i zawodowym. Obywatelowi coraz trudniej jest w pełni funkcjonować w przestrzeni społecznej bez korzystania z tego narzędzia. Skutkiem tego część społeczeństwa pozostaje – z różnych przyczyn – na marginesie tych zmian, co prowadzi do pojawienia się zjawiska zwanego „wykluczeniem cyfrowym”.

Wykluczenie cyfrowe jest zjawiskiem bardzo złożonym, na które składa się wiele różnych czynników decydujących o znalezieniu się w grupie osób zagrożonych. W grę wchodzi zarówno fizyczny dostęp do Internetu, jak również cała gama przesłanek natury psychologicznej. Aby skutecznie przeciwdziałać e-wykluczeniu należy zidentyfikować i przeanalizować wagę każdego z nich.

1. Z danych GUS 1/3 obywateli RP jest wykluczona cyfrowo
2. Z badań GUS przeprowadzonych w roku 2015 wynika, że 59% badanych gospodarstw bez dostępu do Internetu podawało jako powód „ brak potrzeby korzystania z Internetu”; 44,8% „brak umiejętności” a 28,7 % wysoki koszt sprzętu oraz 22,4% „zbyt wysokie koszty dostępu”.

Na podstawie badań CEBOS można wyróżnić dwa podstawowe kryteria wykluczenia społecznego ze względu na kompetencje cyfrowe: wiek i wykształcenie.

1. W przedziale wiekowym 18 – 34 odsetek internautów wynosi w granicach 97 – 95% natomiast w przedziale wiekowym 65 i więcej tylko 15%.
2. Odsetek internautów wśród osób mających wykształcenie podstawowe stanowi 18% natomiast wyższe 94%.
Dane GUS: w 2019 r. odsetek osób w wieku 16-74 lata korzystających z usług administracji publicznej za pomocą Internetu w ciągu ostatnich 12 miesięcy wyniósł 40,4%.

Co więcej do roku 2015 tylko 1/3 osób fizycznych, posiadających rachunek bankowy korzysta z bankowości internetowej. Ostatnia pozytywna informacja Związku Banków Polskich: w II kwartale 2019 roku już 52,4 proc. aktywnych użytkowników bankowości internetowej korzysta z banku również lub tylko za pomocą telefonu lub tabletu ( w tej statystyce uwzględniono płatności bezgotówkowe).

Sposoby korzystania z internetu
Z danych prezentowanych przez GUS wynika, że aktywność użytkowników Internetu ogranicza się do pewnych dziedzin, które można określić umownie wspólnym mianem „rozrywki”:
Dla większości użytkowników Internet jest środkiem komunikacji i metodą spędzania wolnego czasu. Największą popularnością cieszy się poczta elektroniczna, poszukiwanie w Internecie informacji o towarach i produktach oraz aktywność na forach społecznościowych.
Najbardziej niepokojącym zjawiskiem jest mała aktywność internautów na rynku pracy. Okazuje się, że w sprawie najistotniejszej dla egzystencji jednostki, czyli poszukiwaniu pracy, Internetem posługuje się jedynie 11,6%. Co więcej z badań przeprowadzonych przez CEBOS wynika, że również osoby bezrobotne najczęściej korzystają z Internetu wyłącznie w „celach rozrywkowych”.
Powyższe dane statystyczne to tylko niektóre fragmenty analizy bardzo skomplikowanych przyczyn wykluczenia cyfrowego.

Pytania:
1. Czy wykluczenie cyfrowe może być poważnym hamulcem rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, szczególnie w dobie wychodzenia z przewidywanej recesji gospodarczej?
2. Jak pokazują wyniki licznych badań, wykluczenie cyfrowe wynika znacznie częściej z braku chęci niż z barier technicznych. Największym więc wyzwaniem zdaje się być pokonanie bariery mentalnej. Jak to zrobić?
3. Jak pokazują wyniki badań, użytkownicy Internetu wśród młodego pokolenia do 24 roku życia korzystają z tego narzędzia prawie wyłącznie w celach „rozrywkowych”. Czy wprowadzona szeroko ostatnio tzw. e-edukacja coś w tym obszarze zmieni. Jaka jest opinia młodego pokolenia?
4. Czy rozwój usług internetowych będzie redukował tradycyjne miejsca pracy (np. w związku z rozwojem bankowości internetowej. banki likwidują liczbę oddziałów i redukują zatrudnienie)?

To tylko niektóre z pytań dotyczące tego niezmiernie skomplikowanego ale i bardzo ważnego zagadnienia.

prof. dr hab. inż. Janusz Rachoń