JOSEF KOUDELKA: INWAZJA. PRAGA 68

Trzydziestoletni Josef Koudelka przyjechał do Pragi dzień przed inwazją wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w sierpniu 1968 roku. Wrócił z Rumunii, gdzie fotografował Romów – tą tematyką, podobnie jak fotografią teatralną, zajmował się od kilku lat, porzuciwszy udaną karierę inżyniera lotnictwa. Chociaż nigdy wcześniej nie zajmował się wydarzeniami z pierwszych stron gazet, zdjęcia jego autorstwa, wykonane w ciągu siedmiu niezmiernie dramatycznych sierpniowych dni, stały się symbolem walki o wolność.

Dzięki Annie Fárovej, czechosłowackiej historyczce sztuki, oraz Eugene’owi Ostroffowi, kustoszowi zbiorów fotografii w Instytucie Smithsona, część tych zdjęć udało się przemycić do Stanów Zjednoczonych. Ostroff pokazał je Elliottowi Erwittowi, fotografowi i byłemu dyrektorowi agencji Magnum Photos. W 1969 roku fotoreportaż Koudelki ukazał się w wielu światowych czasopismach w związku z pierwszą rocznicą inwazji. Dla bezpieczeństwa fotografa i jego rodziny agencja podpisywała zdjęcia inicjałem „P.P.” – od słów „Prague photographer” (praski fotograf). W tym samym roku Koudelka zdobył międzynarodowe uznanie, gdy Overseas Press Club przyznał „anonimowemu czeskiemu fotografowi” Złoty Medal im. Roberta Capy.

Ponieważ czechosłowackie tajne służby mogły bez trudu ustalić tożsamość autora, Koudelka nie wrócił do Pragi z podróży po Europie Zachodniej, dokąd w 1970 roku pojechał na zlecenie Magnum, by fotografować życie Cyganów. W 1984 roku w londyńskiej Hayward Gallery odbyła się jego wystawa. Dopiero wówczas, długo po śmierci ojca i gdy jego rodzinie nic już nie groziło, Koudelka wyjawił, że to on jest autorem historycznych zdjęć. Wystawie towarzyszyła publikacja książkowa w ramach serii Photo Poche wydana przez Centre National de la Photographie w Paryżu. W jego ojczyźnie zdjęcia opublikowano po raz pierwszy jako dodatek do tygodnika „Respekt” w 1990 roku – dwadzieścia dwa lata po ich wykonaniu.

Fotoreportaż Inwazja. Praga 68 doczekał się dziewięciu wydań książkowych, w tym czeskiego. Inwazja. Praga 68, złożony z niemal 250 fotografii wybranych przez Koudelkę i nigdy wcześniej niepokazywanych, dokumentuje wydarzenia z sierpnia 1968 roku, które na wiele lat tragicznie zmieniły życie Czechosłowacji.

Niniejsza wystawa jest zarazem hołdem dla tej publikacji, jak i świadectwem niezwykłego hartu ducha narodu czechosłowackiego w czasie tego wyjątkowego tygodnia w Pradze.

Irena Šorfová
kurator /
Art Link, Praga

→ powrót do strony głównej wystawy