Czekoladki dla prezesa
/ czytamy Mrożka

95 rocznica urodzin Sławomira Mrożka przypadła 29 czerwca 2025. 14 sierpnia obchodzimy 45 rocznicę wybuchu w Stoczni Gdańskiej im. Lenina wielkiego strajku, tak brzemiennego w skutki dla nas i całej Europy Środkowo-Wschodniej. Uznaliśmy, że opowiadania jubilata świetnie do tej okazji przystają. Wydarzenie jest realizowane w ramach Święta Solidarności i Wolności.

czytanie performatywne | Magdalena Gorzelańczyk, Jerzy Kiszkis, Jacek Labijak i Erwin Nowak
muzyka | Paweł Ruszkowski
rozmowa | dr hab. Łukasz Jach, prof. Uniwersytetu Śląskiego
prowadzenie | Katarzyna Żelazek
tłumaczenie na PJM | Łukasz Lenczewski, Eliza Łosiewicz-Lenczewska ze stowarzyszenia Okno na Świat

Sięgnęliśmy po dwa tomy – „Czekoladki dla Prezesa” (2018) i „Małe prozy” (1990). Oba ukazały się nakładem Oficyny Literackiej Noir sur Blanc. I już na wstępie zastrzeżenie: wszelkie podobieństwo do prawdziwych osób jest przypadkowe, a przywołane wydarzenia są fikcyjne.

Prezes z „Czekoladek dla Prezesa” pisany jest dużą literą. My stosujemy zapis małą, aby uniknąć podobieństwa, do któregokolwiek z prezesów. Uprzedzając pytanie o dezaktualizację… Myli się ten, kto myśli, że prezes z PRL od lat leży na katafalku. Prezesa, Księgowego i Magazyniera każdy z nas odnajdzie w kręgu najbliższych znajomych, a w najgorszym razie w pracy czy sejmie. Prezes ma zawsze rację i aby mu schlebić, warto nawet odwiedzić tatuażystę, o czym tego wieczoru też poczytamy.

„Małe prozy” pochodzą z lat 80. XX wieku, pierwotnie publikowane były w paryskiej „Kulturze”, londyńskim „Plusie” i krakowskim „Tygodniku Powszechnym”. Te opowiadania to prawdziwe brylanciki, nie tylko skrzą się dowcipem, ale i zmuszają do zamyślenia nad własną kondycją. My ludzie bowiem, zaskakująco niewiele zmieniliśmy się przez te niespełna pół wieku.

O poczuciu humoru i wpływie śmiechu na dobrostan człowieka porozmawiamy tego wieczoru z niekwestionowanym autorytetem w tej materii – dr. hab. Łukaszem Jachem, prof. Uniwersytetu Śląskiego, psychologiem i socjologiem, autorem książki „Od ucha do ucha. Homo sapiens się śmieje” (2021). Czy poczucie humoru ma płeć, narodowość albo kolor skóry? Kto opowiada nieśmieszne dowcipy? Czy ludzie z poczuciem humoru są mniej agresywni? – to tylko nieliczne z pytań, na które będziemy wspólnie szukać odpowiedzi.

Sławomir Mrożek (1930–2013) obchodziłby w tym roku 95 urodziny. Słynął z satyrycznych rysunków i opowiadań oraz dramatów. Był bezlitosny wobec rzeczywistości PRL, równie spostrzegawczy w opisie natury ludzkiej i niezwykle trafny w ujmowaniu problemów filozoficznych czy etycznych. Treści nieprzychylne władzom przemycał w teatrze absurdu. Światową sławę przyniósł mu dramat „Tango” (1964). Do potocznego obiegu dla opisywania sytuacji szczególnie niedorzecznych weszło powiedzonko – „Jak z Mrożka”. Nie tak znany jest jednak fakt, że po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968, Sławomir Mrożek opublikował na łamach francuskiego „Le Monde” list otwarty, w którym zaprotestował przeciwko agresji i wyraził solidarność z „Czechami i Słowakami, którzy się tej akcji sprzeciwiają”, przez co powrót do Polski był dla niego na długie lata niemożliwy.

Za możliwość wykorzystania opowiadań Sławomira Mrożka dziękujemy Oficynie Literackiej Noir sur Blanc.

Czytanie performatywne
Magdalena Gorzelańczyk | aktorka teatralna i filmowa, serialowa i dubbingowa
Aktorstwo było jej marzeniem od kiedy pamięta. Ukończyła Wydział Aktorski Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie – Filia we Wrocławiu (2018). Z Teatrem Wybrzeże związana od 2017 roku. Pracowała z takimi reżyserami, jak: Adam Orzechowski, Ewelina Marciniak, Marcin Liber i Jan Klata. Laureatka Sztormu w kategorii „Odkrycie roku w kulturze” oraz nagrody im. Jana Ciechowicza dla młodych twórców teatralnych. Znana z brawurowej roli Jadwigi w spektaklu „Śmierć białej pończochy”, Iwony w „Iwonie, księżniczce Burgunda”(reż. Adam Orzechowski) oraz Polykseny w „Trojankach” (reż. Jan Klata). Teatr to dla niej magiczna strefa, która daje nieograniczone możliwość rozwoju zawodowego i osobistego.
A śmieszy ją słuchanie śmiechu innych osób, jest zaraźliwy i czasami wywołuje pokłady rozbawienia. 

Jerzy Kiszkis | aktor
Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie (1961). Przez 37 lat występował na deskach Teatru Wybrzeże w Gdańsku (1966–2003). Ma na swoim koncie wybitne role m.in. w „Ulisessie” Joyce’a, „Matce” Witkacego, „Jegorze Bułyczowie i innych” Gogola, „Księdze Hioba” i „Wróżbach kumaka”. W sierpniu 1980 roku, wraz z innymi aktorami, wspierał strajkujących w Stoczni Gdańskiej im. Lenina spektaklami poetyckimi wystawianymi w Sali BHP. Laureat Splendor Gedanensis, najważniejszej miejskiej nagrody w dziedzinie kultury (1990). Zobaczyć go można w „Kopenhadze” Michaela Frayna (reż. Krzysztof Babicki) na deskach Teatru Miejskiego w Gdyni.
Wielokrotnie wcielał się w postaci z dramatów Mrożka i chwali sobie to doświadczenie.
– Jego język to szkoła aktorstwa. Jego postaci są wyraziste i mięsiste, pełne psychologicznej prawdy i humoru. Niewielu twórców potrafi mówić o rzeczach ważnych z uśmiechem. Z dystansem do siebie – opowiadał Jerzy Kiszkis na łamach „Dziennika Bałtyckiego”.

Jacek Labijak | aktor teatralny, dubbingowy i lektor
Od 42 lat na scenie. Debiutował w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Od 1989 w Teatrze Wybrzeże. Grał w przedstawieniach m.in. Krzysztofa Babickiego, Krzysztofa Nazara, Ryszarda Majora, Marii Byrskiej, Ingmara Villqista… Pracował z Feliksem Falkiem, Janem Klatą czy Eweliną Marciniak. Współpracował m.in. z Teatrem Miejskim w Gdyni i sopockim Atelier. W telewizji związał się z serialami „Lokatorzy”, „Sąsiedzi” oraz „Na dobre i na złe”. Do „Kilevippena” w Teatrze Telewizji nauczył się języka migowego. Od wielu lat jako lektor współpracuje z Polskim Radiem, telewizją i Video Studio Gdańsk. Jest głosem „Jacek” kultowego syntezatora mowy IVONA, zakupionego później przez Amazon, co sprawiło, że stał się jednym z najpopularniejszych głosów w Polsce, a dzięki licznym zabawnym przeróbkom trwale zapisał się w popkulturze. Mistrz anegdot i dykteryjek, okazjonalny autor limeryków.

Erwin Nowak | student trzeciego roku Państwowego Policealnego Studium Wokalno-Aktorskiego im. Danuty Baduszkowej w Gdyni
W gimnazjum dołączył do szkolnego kółka teatralnego i od razu zakochał się w teatrze. Wcześniejsze marzenie, żeby zostać nauczycielem matematyki ustąpiło miejsca aktorstwu.
Zna już smak dużej sceny. Grał w „Quo Vadis” na deskach Teatru Muzycznego, a wcześniej m.in. w poznańskiej Akademii Sztuk Scenicznych PAPA, gdzie wcielił się w rolę Mackiego Majchra w „Operze za trzy grosze”. Marzy o tym, by w przyszłości grać na deskach teatru, przed kamerami, mieć możliwość reżyserowania, a także nauczania aktorstwa. Uwielbia czarny humor, a także komedie absurdu, jak Lidii Amejko czy Maliny Prześlugi.

Muzyka
Paweł Ruszkowski | wokalista, gitarzysta, pianista, kompozytor i aranżer
Laureat wielu prestiżowych festiwali piosenki w Polsce i za granicą. Nieustannie nagrywa i koncertuje, solowo i w ramach większych projektów. Samodzielnie wyprodukował i wydał siedem autorskich płyt, pracuje nad kilkoma kolejnymi. Od dziesięciu lat prowadzi zajęcia z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi, w tym osobami z niepełnosprawnością. Miłośnik i ambasador Kaszub, swojej małej ojczyzny. Mieszka, tworzy i pracuje w Kościerzynie.
Ukończył Akademię Muzyczną im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku w klasie wokalistyki jazzowej, obecnie pracuje nad doktoratem. Ma genetyczną pogodę ducha.
– Bawią mnie najróżniejsze sytuacje i ludzkie swoistości. I sam sobą też się potrafię bardzo ubawić. Uwielbiam humor Wojciecha Młynarskiego – mówi Paweł Ruszkowski. – Podzielam opinię Charliego Chaplina, że życie jest tragedią z bliska, a komedią z daleka.

Rozmowa
Łukasz Jach | psycholog i socjolog
Doktor habilitowany nauk społecznych, psychologii i socjologii, profesor Uniwersytetu Śląskiego. Badacz zjawisk z obszarów psychologii ewolucyjnej, psychologii zdrowia i psychologii nauki. Autor i współautor licznych prac naukowych i popularnonaukowych, w tym książki „Od ucha do ucha. Homo sapiens się śmieje” (2021). Kurator merytoryczny Tygodnia Humoru w czasie wydarzenia Europejskie Miasto Nauki Katowice 2024. Miłośnik i aktywny układacz sucharów.

Prowadzenie
Katarzyna Żelazek | dziennikarka, redaktorka, animatorka kultury, kuratorka wydarzeń literackich
Uwielbia absurdalne poczucie humoru (nie tylko Mrożka), ping-pong skojarzeniowy i żarty sytuacyjne.

partner